Wat in het vat zit… (deel 2)

Doordat sherryvaten vrij kostbaar zijn tegenwoordig is de whiskyindustrie met een oplossing gekomen om toch wat extra smaak en kleur toe te voegen: het zogenaamde ´finishen´ van whisky. Dit houdt in dat een whisky een aantal jaren rijpt in een ex-bourbonvat, en vervolgens nog ene tijdje, zeg een half jaar of een heel jaar, in een sherryvat gaat. Daardoor krijgt de whisky een beetje kleur en smaak en de sherryvaten kunnen vaker gebruikt worden (theezakje principe).

Verder zit er ook nog behoorlijk verschil in de soorten sherryvaten. Pak maar eens een Pedro Ximenez en vergelijk deze maar eens met een Oloroso- of een Manzanilla-sherry; een wereld van verschil! En dat proef je ook terug in de whisky. Een whisky gerijpt in een PX-sherryvat heeft veel meer die typerende rozijnensmaak dan één die in een Manzanilla-sherryvat heeft liggen rijpen.

Het finishen gebeurt echter niet alleen met sherryvaten, tegenwoordig wordt er veel geëxperimenteerd met finishes op rumvaten, rode wijn, witte wijn, port etc. Bedenk wel, het is de enige manier voor een whiskymaker om iets met de smaak te kunnen doen.

Sommige van deze experimenten zijn zeer geslaagd, bijvoorbeeld de Octomore Orpheus die gefinisht is in Petrus rode wijnvaten.

In bourbonvaten zit niet zo heel veel verschil in. Komt deels doordat bourbon over het algemeen vrij kort (2 jaar) rijpt zodat de bourbonsmaak niet diep in het hout trekt maar ook omdat de smaken van whisky en bourbon vrij dicht bij elkaar liggen.

Naast de vaten met verschillende inhoud (of is het ex-inhoud?) is ook de grootte van het vat van belang. Hoe kleiner het vat hoe sneller de whisky rijpt. Dit komt omdat er in een klein vat er meer contact is met het hout (groter contactoppervlak) verhoudingsgewijs.

Over het algemeen worden de volgende maten en benamingen gebruikt:

-          barrel

-          puncheon

-          butt

-          hogshead

Een Butt is een sherryvat en heeft een inhoud van ca. 500 liter en is wat rechter van vorm.

Een Puncheon heeft een inhoud van ca. 450 liter en heeft een kenmerkende bult in het midden. Wordt gebruikt in de rum- en de sherryindustrie.

Een Hogshead heeft een inhoud van ca. 250 liter.

Een Barrel is vrijwel altijd een ex-bourbon van met een inhoud van ca. 200 liter.

Andere maten die gebruikt worden:

-          quarter cask

-          bloodtub

-          octave 50 l

-          port pipe

Eén van de meest bekende toepassingen is de Quarter Cask van Laphroaig. Na een aantal jaren rijpen in een bourbonvat gaat de whisky in kleine vaten van ca. 50 liter waar de whisky nog een paar jaar in rijpt.

Verder is ook de houtsoort nog van belang. In eiken bestaan 2 soorten, Europees en Amerikaans eiken. Dit heeft overigens niets te maken met de plaats waar de boom heeft gestaan! In Nederlandse bossen is de Amerikaanse eik een veel voorkomende boom, herkenbaar aan de spitse bladeren. Een Europese eik heeft bladeren met een afgeronde insnijdingen.

Europees eiken is dichter van structuur en heeft een donkere bruine kleur. Door de dichtere structuur trekt de whisky minder diep in het hout en ´ademt´ zo´n van ook veel minder. Een langere tijd in het vat is dus nodig.

Amerikaans eiken is poreuzer en heeft een licht roze kleur. Bij het bewerken van dit hout geeft het al een typische zoete geur af, dit proef je ook terug in de whisky´s.